Ayhanca Bakışlar: BOLU

Göynük, Bolu'nun güneybatısında yer alan yedi mahalle ve altmış altı köy barındıran ‘şeker fasulyesi’, ‘uğut marmelatı’, ‘tokalı örtüleri’ ve ‘tahta oymacılık eserleri’ ile ünlü bir ilçesidir. 20. yüzyıl başlarına ait eski Türk evleri bakımından zengin olan ilçe sahip olduğu 110 adet tarihi konut, 17 cami, türbe, çeşme ve hamam olmak üzere toplam 127 adet sivil mimarî eser sebebiyle "Kentsel Sit Alanı" ilân edilmiştir.

Tarihçe

Bolu yöresine ilk yerleşenlerin Bebrikler olduğu sanılmaktadır. Bebrikya adıyla anıldığı sanılan bu yöreye M.Ö. 8.yüzyıldan sonra batıdan gelen Bithnialılar yerleşmiştir. Bithynia olarak adlandırılan bu topraklardaki başlıca yerleşim yerleri Kienos (daha sonra Prusias, bugün Konuralp) ile Bithynion (bu günkü Bolu)’du. İskender’in ölümünü izleyen dönemde Bolu yöresinde bağımsız Bithynia Krallığı kurulmuştur. Roma Askeri yolunun “Dadastan” adı ile bilinen şimdiki Göynük'ten geçtiği tarih kitaplarında ifade edilmektedir. Göynük’ün bilinen en eski adı “Koinon Gallicanon”’dur. İlçe Türk beyliklerinin, Bizans, Roma ve Osmanlı medeniyetlerinin yerleşim bölgesindedir. İlçenin Susuz, Kilciler, Narzanlar, Boyacılar köylerinde ve bu köylerin civarlarında Bizans devrine ait yazılı eserler bulunmuştur. Ayrıca Kilciler Köyü’nde birde kilise kalıntısı bulunmaktadır. Beldede günümüze kadar ayakta kalabilmiş tarihi eserler ve yapılar mevcuttur.

Akşemseddin Hazretleri Türbesi

1464 yılında Fatih Sultan Mehmet tarafından hocası Akşemseddin için yaptırdığı türbedir. Altıgen bir yapıya sahip olan türbenin kubbesi kasnaksız, kefeki taşından yapılmıştır. Girişi doğu yönünde olan kapısının üzerinde sivri kemerli bir alınlık yer alır.

Türbenin içi çok sadedir. Kubbenin oturduğu pandantifler ilgi çekicidir. Her kenarda, altta ve üstte ikişer sıra halinde yer alan pencerelerden üst sıradakiler geç devre ait renkli camlı alçı şebekelerle süslenmiştir. Türbede 2.50x0.50 metre boyutunda Akşemseddin'in sandukası, ayrıca Akşemseddin'in oğulları Sadullah ile Emrullah çelebilerin sandukaları vardır. Kapakları nar çiçeği motifiyle bezenmiş, kabartma yazı ile süslü ve ceviz ağacından yapılmış olan bu sandukalar Osmanlı ağaç işçiliğinin en güzel örneklerindendir.

Gazi Süleyman Paşa Cami

Yöredeki en güzide Osmanlı mimarilerinden olan cami,1331-1335 tarihleri arasında Orhan Gazi’nin oğlu Gazi Süleyman Paşa tarafından tek şerefeli, tek minareli ve tek ahşap kubbeli olarak inşa edilmiştir. 1948-1960 yıllarında restore edilen caminin en büyük özelliği yöredeki ilk Osmanlı eserleri içinde en sağlamlarından biri olmasıdır.

Zafer Kulesi

Göynük’ün simgelerinden biri olan Zafer Kulesi ilçeye hakim bir tepeye 1923 tarihinde Cumhuriyet döneminin ilk Kaymakamı Hurşit Bey tarafından yapılmıştır. Altıgen taş temel üzerine, 3 katlı ahşap yalı baskı mimarisiyle yapılan Zafer Kulesi, Kurtuluş Savaşı’nın başarılarını ebedileştirmek için anıtsal eser olarak yapılmıştır.

Gazi Süleyman Paşa Hamamı

Gazi Süleyman Paşa tarafından Gazi Süleyman Paşa Cami ile aynı tarihte yapılmıştır. Hamam, 1331-1335 yılları arasında tamamen traverten kesme taş ile yapılmış olup bay ve bayan bölümleri ayrıdır. Eser bölgenin en eski ve en büyük hamam olma özelliğini korumaktadır. Evliya Çelebi Seyahatnamesi'nde Ankara ve İstanbul’da dahi böyle muhteşem bir hamam bulunmadığı konusu övgü ile bahsedilmektedir.

Tabak Dede ve Ömer Sıkkın Türbeleri

Asıl mesleği deri tabakçısı olarak bilinen Tabak Dede'nin hayatı ile ilgili bilgiler çeşitli menkıbelere dayanmaktadır. Tabak Dede, çeşitli rivayetlere göre ermiş ve ermişlikte yüksek bir mertebeye ulaşmıştır.

Ömer Sıkkın Akşemsettin ile aynı dönemde yaşamış olan Hacı Bayram Veli’nin müritlerindendir. O dönemlerde Göynük’te oturup, bıçakçılık yaparak geçimini sağlayan Ömer Sıkkıni'nin, miladi 1475 yılında vefat ettiği rivayet edilmektedir. Ömer Sıkkıni halk arasında “bıçakçı dede” diye de bilinmektedir.

Diğer tarihi kalıntılar

Göynük'ün Bizanslılar döneminde de bir yerleşim yeri olduğunun kanıtı olan Kilciler Köyü’nde bu döneme ait bir kilise kalıntısı ile o devirlere ait mezar kitabeleri vardır. Friglere ait en eski yazılı belge 1966 yılında Göynük'ün Soğukçam (Germonos) Köyü’nde bulunmuştur. Burada Friglere ait kalıntılar vardır. Bunların en önemlilerinden biri ise yüksek bir kaya üzerine yazılı kitabedir. Ayrıca tarihi ahşap Göynük evlerinden günümüze tanışanan örnekleri de mevcuttur.

Nüfus

İlçenin nüfusu 2011 yılı “Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi” verilerine göre 15.935 kişidir. Bunun 3.901'i ilçe merkezinde, 12.034'ü ise kasaba ve köylerde yaşamaktadır. İlçe nüfusu azalma eğilimindedir.

Yıllara göre ilçe nüfus verileri
Yıllar	Merkez	Köyler	Toplam
2011	3.901	12.034	15.935
2010	3.998	12.125	16.123
2009	4.182	12.261	16.443
2008	4.126	12.299	16.425
2007	4.269	12.340	16.609
2000	4.984	13.605	18.589
1990	3.812	15.993	19.805

Göynük İlçesine Bağlı Mahalleler
Sıra.No	Mahallenin Adı	Muhtarın Adı
1	Cuma Mahallesi	*
2	Çeşme Mahallesi	*
3	Hacıabdi Mahallesi	*
4	Kebkebir Mahallesi	*
5	Sofuali Mahallesi	*
6	Yenice Mahallesi	*
7	Merkez Mahallesi	*

Kültür

İlçe mevcut durumu ile tarihi dokusu bozulmamış ender rastlanan Osmanlı kasabalarından birisidir. Göynük en eskisi yaklaşık 700 yıllık eski eser niteliğindeki konut, işyeri, hamam, türbe, hazire, tarihi çınar ağaçları gibi tarihi değerlerle süslü olup bu eserler halen işlevlerini sürdürmektedirler. Bu değerlerle birlikte halen yaşayan bir tarih olan ilçede kültürel değerler ve gelenekler, giyim kuşam, yöresel folklor, yöresel mutfak kültürü ve sosyal ilişkiler halen orijinalliğini koruyarak yaşatılmaktadır.

İlçede korunan yapıların yanı sıra tüm yerleşim alanı kentsel sit alanıdır. Bu konuda yapılan çalışmalar eski araştırmalar ile birleştirilerek geçmiş ve bugünkü durumlar tespit edilmiştir. En son kapsamlı çalışma ise 1991 yılında İller Bankası Göynük Belediyesi ve Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu tespit elemanlarının ortak çalışmaları ile halen yürürlükteki “Koruma Amaçlı İmar Planı” yapılarak yürürlüğe konulmuştur.

Eğitim

İlçede bulunan eğitim-öğretim kurumları;
- Göynük Halk Eğitim Merkezi, Hacıapti Mah.
- Orhan Çalış Çok Programlı Lisesi,[ http://orhancaliscpl.meb.k12.tr/]Yenice Mah.
- Akşemseddin İmam Hatip Lisesi, Sofuali Mah.
- Egemenlik İlköğretim Okulu, Yenice Mah.
- Göynük İlköğretim Okulu, Hacıapti Mah.
- Ali Ericek İlköğretim Okulu, Dedeler Köyü
- Ekinciler 75. Yıl İlköğretim Okulu, Ekinciler Köyü
- Kuyupınar Ovaboyu İlköğretim Okulu, Kuyupınar Köyü
- Narzanlar İlköğretim Okulu, Narzanlar Köyü
- Nejla Türk İlköğretim Okulu, Ahmetbeyler Köyü
- Akşemseddin İmam Hatip Lisesi Erkek Öğrenci Yurdu, Sofuali Mah.
- İlim Yayma Kız Öğrenci Yurdu, Sofuali Mah.
- Mahmut Ericek Erkek Öğrenci Yurdu, Sofuali Mah.
- Özel Fetiye Hatun Ortaöğretim Kız Öğrenci yurdu, Sofuali Mah.

Ekonomi

İlçenin ekonomisi küçükbaş kümes hayvancılığı ve tarım'a dayalıdır. Öncesinde ilçe genelinde yüzden fazla el tezgahında el dokuması bez ve kumaş dokuması yapılırken, günümüzde bu faaliyet yaygınlığını kaybetmiştir. Kılavuzlar köyünde tahta oymacılığı günümüze taşınan el sanatlarındandır. Göynük, Çatacık köyü alçı taşı ve mermer sahasıdır ve bu konuda faaliyet gösteren işletmeler mevcuttur.

Ayrıca Göynük havzasından kömür madeni çıkarılmaktadır. İlçede hemen hemen hiçbir şekilde değerlendirilmeyen ve kömürden sonra en önemli enerji kaynağını oluşturan bitümlü şistler, sentetik sıvı yakıt olarak kullanılabilirliğinin yanı sıra, petro-kimya sanayii için de girdi olma potansiyeline sahiptir.

Vergi dairelerinin 31.12.2011 tarihi itibarı ile verilerine göre ilçede 136 basit usulde gelir vergisi, 577 gerçek usulde uelir vergisi, 90 kurumlar vergisi olmak üzere 803 mükellef vardır.Bolu ili genelinde gelişmekte olan ilçeler sınıflandırılmasında son sıralarda yer almaktadır.

Coğrafya

Göynük, Bolu'nun güneybatısında yer alıp il merkezine 98 km uzaklıktadır. İlçe Bilecik, Eskişehir, Ankara ve Sakarya illerinin sınır komşusudur. 1000-1500 m. arasında bir şeritte sıralanan yaylaların en önemlileri; Çubuk Yaylası, Arıkçayırı Yaylası, Bulanık Yaylası, Değirmenözü Yaylası, Hacımahmut Yaylası yaylalarıdır.

İlçenin 30 km. güneydoğusunda dik yamaçlar arasında bir vadide Himmetoğlu Köyü yakınında “Çatak Sıcak Su Kaynağı” bulunmaktadır. Kaplıcanın 32 ℃ sıcaklıkta olan suyu kalsiyum bikarbonatlıdır. Romatizma ve siyatik gibi rahatsızlıklara iyi gelmektedir. Çevrede bulunan kalıntılardan Romalılardan beri kullanıldığı sanılmaktadır.

Geyik, karaca ve diğer yabani hayvanların korunarak çoğaltılması amacıyla kurulan yaban hayatı geliştirme sahası olan Göynük Kapıdağı Ormanı, Çatak Kaplıcaları, ilçenin 27 km. doğusunda denizden yüksekliği 820 m. olan (18 Ha. alanı) Sünnet Gölü, ilçenin 11 km. kadar kuzeyindeki heyelan sonucunda meydana gelen (15 Ha. alanı) Çubuk Gölü, Bölücekova köyü şelale ve kanyonu görülmesi gereken turistik yerler ve diğer coğrafi yer şekilleridir.

Göynük'te yerleşme ile gelişme alanları flişlerden yapılıdır. Bolu ve Abant deprem üs merkezleri etkisindedir. Dik yamaçlarda kaya düşmeleri olabilmektedir. Türkiye Deprem Bölgeleri Haritası’nda 2. Derece tehlikeli bölge içindedir.

İklim

Göynük ilçesinin büyük bir bölümü İç Anadolu iklim bölgesi içindedir. Ayrıca Karadeniz İklimi etki alanı içerisinde bölümleri de mevcuttur. Bolu ilinin güneyinde yağışlar, kuzeye göre daha azdır. İlçede yağışların % 68’ i ilkbahar ve kış aylarında görülür. Göynük'te kış aylarında yağışlar genelde kar olarak düşer.

Şive

Türkçenin Göynük ilçesinde kullanılan şivesinin Batı Anadolu ağızları içindeki konumu Prof. Dr. Leyla Karahan'ın Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması (Türk Dil Kurumu yayınları: 630, Ankara 1996) adlı çalışmasına göre şöyledir: