Çorum'un Gelenek ve Görenekleri

1-Düğün Adetleri

Evlenme adetleri merkezde, ilçe ve köylerde farklılıklar genel olarak birbirine yakın özellikler taşımaktadır. Büyük ölçüde azaldığı gözlense de çoğunlukla evlilikler “görücü usulü” yapılmaktadır.

Evlenme İsteğini Belirtme

Evlenme çağına gelen gençlerin eş seçiminde ailelere önemli görevler düşmektedir.Evlenmek isteyen oğlan bu durumu annesine söyler.Oğlanın annesi oğlunu evlendirmek üzere araştırmalara başlar.İstenecek kız aile tarafından bulunup,beğendirildikten sonra oğlan’da kız evine götürülür ve kız gösterilir.Eğer oğlan beğenirse kız evine haber gönderilip fikirleri sorulur kızı istemeye gelecekleri haber verilir.Kız evi de kızlarının ve birbirlerinin fikirlerini aldıktan sonra söz kesme (kahve içme) tarihi belirlenir. 

Dünürlük ve Şerbet İçme

Çorum’da söz kesmenin diğer bir adı “kahve içme” veya “şerbet içme”dir.Söz kesmeye giden erkek tarafı yanlarında kahve, kuru yemiş, şerbet,tatlı, şeker götürürler.Her iki tarafta birinci derece yakın akrabalarına haber verir.Dünürcüler bir kez daha “Allah’ın emri peygamberin kavli üzerine” kızlarını oğullarına istemeye geldiklerini söylerler.”Evet” cevabı alındıktan sonra kahveler içilir,hoca dua eder.Gelenlere şerbet,kuru yemiş,şeker ikram edilir.Oğlan ve kıza söz yüzükleri takılır.Nişan tarihi kararlaştırılır. 

Nişan

Nişan çoğunlukla cumartesi veya pazar günü kız evinde yapılır.Akraba veya komşulara ağızdan veya kartla haber verilir.Eskiden bu işi yaşlı kadınlar yapar ve bunlara “okuyucu” denirdi.Bu kadınlara evlerden yağ, un, bulgur, yazma gibi hediyeler verilirdi.Nişandan bir gün önce erkek evi kız evine baklava, et, kuruyemiş, şerbet ve kızın nişanda giyeceği kıyafeti gönderir.Nişan günü kız evinde gelenlere yemek verilir.Gelenler kıza takı takarlar.Kaynana tarafından yüzüğü takılır.Nişanlılık süresinde bayram ve ya Hıdrellez günleri olursa hediyeler gönderilir. 

Düğün

Nişan ile düğün arasındaki zaman erkek ve kız tarafının durumlarına göre değişir.Bir hafta önce hazırlıklar başlar.Kız ve düğün için gerekli olan eşyaları almaya çarşıya çıkılır,buna “pırtı görme” denir.Ayrıca kızın annesine “ana donluğu”,kardeşlerine “kardeş yolluğu” denilen hediyeler alınır.Amaç onların da gönüllerini almaktır.

Düğün başlamadan komşuların da yardımıyla iki taraf yemeklerini pişirirler.Düğünde damat en yakın iki arkadaşını “sağdıç” seçer.Sağdıç damatla ilgilenir ,onun işlerini yapar, ihtiyaçlarını karşılar.Düğünler cuma akşamı başlayıp pazar akşamı biter .Ayrıca yine oğlan ve kız evleri kendilerine birer “kahya” seçerler.Kahya düğün boyunca gelen misafirler,davul ve zurnacının ihtiyaçlar,yemeklerin dağıtımıyla ilgilenir.Bunun dışında erkek evinde bir de “bayraktar” seçilir.Bayraktar kınacı giderken ve gelin alınmaya giderken önde bayrağı tutar.Cuma akşamı erkek evinde bir tavuk kesilip bayrak takılmasıyla düğün başlar.Yakın akrabalar o gün iki tarafa da “hayırlı olsun” demeye gelirler.Ayrıca kız evi de erkek evine hayırlı olsuna gider. 

Kına Gecesi

Cumartesi günü kız evinde herhangi bir saatte “kına yürütme” yapılır.Erkek evi iki veya üç kadını yanlarında bir erkekle kız evine “kınacı” olarak yollar.Bunlar yanlarında kına, kuru yemiş, et, börek, tatlı kızın gelinliğini götürürler.Yine duruma göre kızın kınada giyeceği kıyafeti de erkek tarafı alıp götürebilir.Ayrıca davul ve zurna da kınacılarla gider.Gelen kınacılara yemek verilir.Kınacılar kızı giydirip süslerler, kızı ortaya getirip oturturlar,yüzüne allı bir yazma örterler, kına türküleri ve ilahi okurlar.Kızı ve orada bulunanları ağlatırlar.Bittikten sonra kızın avucuna para veya altın konup kınası yakılır.Orada bulunanlara da bu kınadan dağıtılır.Arkasından kuru yemiş ve limonata ikram edilir. Kız annesinin elini öper ve sarılıp ağlaşırlar.

Kına bittikten sonra davul ve zurnayla halay çekilir.Gelen kınacılar o gece kız evinde kalırlar ve bunlara “gelinin yengeleri” denir.Kızın en yakın arkadaşları da o gece kızın yanında kalırlar.Yengeler kıza gece yatarken yine kına yakarlar.O gece sabaha kadar uyumamaya gayret edilir.Uyuyanlara çeşitli şakalar yapılır.O gece erkek tarafında da damada kına yakılır.Kınadan önce kız tarafı oğlana evine “damat bohçası” denilen damadın düğünde giyeceği kıyafet,pijama,cüzdan çorap,saat gibi şeyler bulunur. 

Kına Türküleri

Aşağıdan gelen gardeş mola el mola

Elindeki ayva mola nar mola

Dolansam gelsem gardaş evine

Garip bacım niye geldin den mola

Anam kirmenini almış eline

Çıkmış bakmış gurbet elin yoluna

Emsallerimi görünce bağrın deline

Gurbete döndü yollarım neyleyim

Anam seni galdırırlar yurdundan

Anan baban deli olur derdinden

Gardaşların baka kalır ardından

Gardaş gelsin guşağımı bağlasın

Anama söyleyin döne döne ağlasın

Anam bir yavrusuynan gönül eğlesin

Ne deyim ağlayım kader böyle imiş

Hatladı getti eşiği

Sofrada galdı gaşığı

Büyük evlerin yakışığı

Ayrılık anam ayrılık

Gurbetlik anam gurbetlik

Elimi soktum astara

Elimi kesti testere

Gız anam mevlayı şirin göstere

Ayrılık anam ayrılık

Gurbetlik anam gurbetlik

Biri Meryem biri Asiye gelini

Gider cennet ellerinde salınır

Anam seni kaldırırlar yurdundan

Anan baban deli oluyo derdinden

Gardaşların baka kaldı ardından

O habibin düğünü var cennette

Allah evinde

Gız sana gerek bi ana

Ağlayasın yana yana

İki gözüm bir ciğerim ana

Ayrılık anam ayrılık

Gurbetlik bacım gurbetlik

Gız sana gerek bir gardaş

Ağlayasın yavaş yavaş

İki gözüm bir ciğerim gardaş

Ayrılık anam ayrılık

Gurbetlik gardaş gurbetlik

Gız sana gerek bir baba

Ağlayasın gaba gaba

İki gözüm ciğerim babam

Ayrılık babam ayrılık

Gurbetlik babam gurbetlik 

Gelin Getirme

Pazar günü kız evinde vedalaşmalar olur.Kız gelinliğini giyip bekler Erkek evinin büyük bir kısmı kayınvalide hariç gelini almaya gider.Bu sırada kız evinin kapıları kilitlenir.Düğünün kahyası gelip kapıyı tutanlara bir miktar para verir kapıyı açtırır.Gelinciler içeri girip, geline bakarlar.Gelinin ağabeyi veya erkek kardeşi kırmızı kuşağı dualar okuyarak gelinin beline üç kez dolayıp takar.Gelin bir kolunda babası, diğer kolunda damat ile evden çıkar.Bu esnada kızın çeyizi de taşınmaktadır.Dualar okunup gelin arabaya bindirilir.gelin alayı dolaşarak erkek evine gelir.Oğlan evine gelindiğinde kayınvalide gelinin önünde çömlek kırar; gelinin bütün kötü huyları böyle kırılsın diye,başından kuru yemiş, şeker,bozuk para atar;bereketli olsun diye,kapının girişine yağ sürdürülür; evine yağ gibi sıvansın diye.Ayrıca gelin evinden çıkıp erkek evine gelene kadar yengeler ellerinde bir ayna tutarlar;gelinin bahtı açık olsun, gelen kötü bakışlar aynen sahiplerine yansısın geline değmesin diye. 

2-Doğum Gelenekleri

Çorum’da doğum olayına büyük önem verilir. Çocuğu olmayan kadınlar, yatırlara, tekkelere giderek adaklar adar, dilekte bulunurlar.

Hamile kadının karnının sivriliği olan yaygınlığı, kız doğuracağına yorulur. Hamile kadın göğüslerine süt geldiğinde bir bardak suya sütünden damlatılır. Sütü sağılmazsa bebeğin oğlan, dağılırsa kız olacağına inanılır.

Doğan çocuğun göbeği kurutulduktan sonra saklanır. Çocuklar ilk altı ay tam, sonra yarım kundaklanır. Yörede bebeğin altına konan toprağa “Öllük” adı verilir.

Çocuk kırklamadan dışarıya çıkarılmaz. Konuşamayan çocuklar, Kapalı Dede’ye götürülür. Buradaki kazanın kapağından çocuğa su içirilir. Dilaltı varsa Karaözler Ocağı’nda kestirilir.

Çok ağlayan ve uyumayan çocuklar Dut Dede’ye götürülür. Oradaki taşa bağlanarak bir süre yalnız bırakılır. Taştaki oyuğa üç mum dikilir.

Sürekli öksüren çocuk üç kez öksürük deliğinden geçirilir. Öksürük deliği büyük bir taşın oyulmasıyla meydana gelmiştir. Çocuk bu delikten geçirilmeden önce taşın çevresine arpa serilir.

Karnı çok şişen çocuklar Kerebigazi’ye götürülür. Karnı türbenin kapısına ya da taşına sürtülür. Çeşmenin suyundan içirilir.

Delilik belirtisi gösteren çocuklar, Aptalata köyündeki yatıra götürülür. Başına yatırın sarığı giydirilir. Ve direğe bağlanarak 2-3 saat bırakılır.

Çocuğun ilk dişi çıktığında “diş hediği” yapılır. Gelenlere kaynatılmış buğday, kuru yemiş ve yaş meyve sunulur. Kaynatılmış buğdayın 32 tanesi bir ipe dizilerek çocuğun boynuna takılır. Gelen misafirler çocuğa hediye getirir.

Çorum’da çocukla ilgili geleneklerden biri de “beşik kertmesi” denilen beşikte nişanlanma olayıdır.