ARTVİN - ARDANUÇ

Tarih, Coğrafya, İdari Yapı

İlçede, M.Ö.VIII. yüzyılda sırasıyla Urartular, Sakalar ve İskit Türkleri, M.S. 75’ten sonra ise eski Oğuz kollarından olan Hazarlar, Barseller ve Bağratlılar yerleşmişlerdir. İlçe, 810 yıllarında Gürcü egemenliğine girmiştir. Anadolu Selçuklularının akınları sırasında yöreye Türklerin yerleştikleri görülür. Uzun yıllar Selçuklular’ın yönetiminde kalan Ardanuç, Moğol istilası sonrasında Moğollular’ın hakimiyetine girmiştir. İlçe, daha sonra sırası ile Timur, Karakoyunlu, Akkoyunlu ve İran Safavi devletlerinin hakimiyetinde kalmıştır.

Kanuni Sultan Süleyman zamanında Erzurum Beylerbeyi İskender Paşa 1551‘de Ardanuç’u fethederek Osmanlılara katmış ve Osmanlıların ilk Ardanuç sancağını kurmuştur. 93 Harbi olarak anılan Osmanlı-Rus savaşı sonunda yapılan antlaşma ile Rusya’ ya bırakılan İlçe, Birinci Dünya Savaşı sırasında yapılan halk oylaması sonucu tekrar Osmanlı İmparatorluğu’na katılmıştır.

Mondros Mütarekesi’nden sonra Ardanuç, önce İngilizlerin sonra Gürcülerin istilasına uğramış, Gümrü Antlaşması ile 7 Mart 1921’de de Türkiye’ ye katılmış ve bugünkü Misak-ı Milli sınırları içinde yerini almıştır. 1945 yılına kadar Artvin’ e bağlı bir bucak olan Ardanuç aynı yıl İlçe olmuştur.

Yüzölçümü 989 kilometrekare olan İlçe; kuzeyde Şavşat, güneyde Yusufeli ve Erzurum’un Olur İlçeleri, doğu Ardahan, batıda ise Artvin Merkez İlçe ile komşudur. Coğrafi bakımdan kırık bir arazi yapısına sahip olan Ardanuç‘un rakımı 500 Metre olup, tipik karasal iklime sahiptir. İlçe merkezi, Kürdevan Yanlızçam ve Horosan dağları ile çevrilidir. İlçe merkezinden, Bulanık, Horhot, Ekşinar çayları ve Güleş deresinin beslediği Ardanuç Deresi geçmektedir.

İlçe yüzölçümünün yaklaşık % 32’si ormanlık, % 8’i çayır ve mera, % 56’sı da tarıma elverişsiz araziden oluşmaktadır. İlçe arazisinin yaklaşık % 11’lik alanı tarıma elverişli araziden oluşmaktadır.

Ardanuç, il genelinde mevcut dışa göç sorununu yaşayan bir ilçelerden biridir. 2008 yılı toplam nüfusu 11.844 olan Ardanuç’un merkez nüfusu 6.247, köy nüfusu ise 5.597‘dir. Nüfus yoğunluğu 12 kişi olan ilçenin (1990-2000 yıllarına göre) yıllık nüfus artış hızı  %o (-) 20.56’dır.

Ardanuç’un İl merkezine uzaklığı 39 km.dir. İlçenin 49 adet köy ve 1 merkez belediyesi bulunmaktadır. Köyler dağınık yerleşime sahiptir.

İlçenin yararlanabildiği yakın havaalanları Erzurum, Trabzon ve Gürcistan’ın Batum havaalanlarıdır.

Eğitim ve Öğretim

      İlçe genelinde, 2008-2009 Eğitim ve Öğretim yılında, 1 adet anaokulu, 14 adet ilköğretim okulu ve 1 adet çok programlı lisede eğitim ve öğretim hizmeti verilmiştir. İlçede mevcut 1 anaokulu ve 5 ilköğretim okulu anasınıfında toplam 112 öğrenci, ilköğretim okullarında 1.264 öğrenci, ortaöğretim alanında ise 432 öğrenci eğitim ve öğretim görmüştür.

Ardanuç’ta mevcut Halk Eğitim Merkezi’nde 31 branşta açılan 97 kursta 1.573 kursiyere yaygın eğitim verilmiştir.

İlçede 10 yatak kapasiteli 1 adet öğretmenevi bulunmaktadır.

İlçede özel eğitim kurumu olarak 1 adet dershane ile ortaöğretim öğrencilerine hizmet veren 2 adet özel öğrenci yurdu bulunmaktadır.

Kültür ve Turizm

Ardanuç İlçesi tarihi ve kültürel değeri olan çok sayıda esere sahiptir.  

İskender Paşa Camii ve Türbeleri;
Ardanuç ilçesi, Adakale mevkiinde bulunmaktadır. Camiinin İlk yapımı Osmanlı Dönemine dayanmaktadır. 1553 yılında tamir edilerek tekrar ibadete açılmıştır. Yanında Osmanlı Dönemine ait Hatice Hanım, Ali Paşa ve Süleyman Paşa’ya ait Türbeler bulunmaktadır. Yörenin ilk camisi olması açısından önem taşımaktadır.

Ardanuç (Gevhernik) Kalesi;
Ardanuç ilçesi, Adakale mevkiinde yer almaktadır. Kalenin ilk yapılaşması M.Ö. dönemlerde başlamıştır. Bagratlı Krallığı Çıldır Atabekleri ve Osmanlıların yönetim yeri olarak kullanılmıştır. Yöredeki en önemli kalelerden birisi olup iç kalesi ve etrafı surlarla çevrili şehir yapısıyla tek örnektir. Geçmiş dönemlere ait çeşitli kalıntıların yanı sıra, taş kemer dükkanlar, toprakaltı soğuk hava depoları ve Kanuni sultan Süleyman’a ait kitabesiyle de dikkat çekmektedir.

Ferhatlı Kalesi:
Ferhatlı köyünde bulunan Ferhatlı kalesi ilk yapısı Osmanlı Dönemine dayanmaktadır. Tabandan başlayarak kalenin üst kısmına ulaşan kaya içi oyma kapalı yol geçidi Ferhat- Şirin efsanesine benzetilip ilgi çekmektedir.

Petoban Kalesi:
Kutlu Köyü bağlık mahallesinde bulunan bu kale ismini Hisarlı köyünün eski adı olan Petoban’dan almıştır. Cinavuz yapısı kale surlarının harçsız büyük kaya taşları ile yapılmış olması nedeniyle ilgi çekmektedir.

Cehennem Deresi Kanyonu:
Türkiye’nin sayılı kanyonlarından biri olan Cehennem Deresi Kanyonu, ilginç doğal yapısı ile insanların ilgisini çekmektedir.

Rabat Kilisesi:
Bulanık Köyüne 6 Km. mesafede Rabat mahallesindeki kilise yabancı turistlerin uğrak yerlerindendir.

Balkayası:
Bulanık, Zekeriya ve Gülice Köyleri yolu üzerinde İlçeye 14 Km. mesafede bulunan 1 Km uzunluk 300 metre yükseklikteki Bal kayası ilgi çeken yerlerdendir.

Üçlü Kara Göller:
Kutlu Köyü üzerinde Bilbilhan yaylası civarında bulunan Kara Göller doğal alabalığı ile ilgi çekmektedir.

Festival ve Köy Şenlikleri
Ardanuç İlçesi; köy ve yayla şenliklerinin yoğun olarak düzenlendiği ilçelerden biridir. Düzenlenen bu etkinliklerin başlıcaları; Ardanuç Belediye Başkalığınca düzenlenen Çuruspil Efkari Aşıklar Şenliği ve Karakucak Güreş Festivali, Aydın Köyü Söğüt Düzü Yayla Şenlikleri ve Karakucak Güreşleri Festivali, Bereket ve Ovacık Köyleri Yayla Şenlikleri ve Güreş Festivali, Bulanık Köyü Soçluk Festivali, Güleş Köyü Festivali ve Kutlu Köyü Yayla Şenliği’dir. Bu etkinliklerin düzenlenme tarihleri yıl içinde belirlenmekte ve duyurulmaktadır.

Sağlık Hizmetleri

İlçede, 33 yatak kapasiteli 1 adet sağlık merkezi, 4 sağlık ocağı ve 9 sağlık evinde sağlık hizmetleri sunulmaktadır. Mevcut sağlık kurumlarında 9 doktor, 2 aile hekimi, 1 diş hekimi, 52 yardımcı sağlık personeli görev yapmaktadır.

Ekonomik Yapı

İlçenin 96.900 hektarlık yüzölçümünün 31.500 hektarlık bölümü orman, 54.595 hektarı kültür dışı, 8.163 hektarı çayır-mera ve 2.692 hektarı de tarım arazisinden oluşmaktadır.

İlçe ekonomisi büyük oranda tarıma dayalıdır. İlçe halkının başlıca gelir kaynakları tarımsal üretim, hayvancılık ve mevsimlik iş olan orman işçiliğidir.

Büyük sanayi tesisi bulunmayan ilçede, marangoz, demirci ve oto tamircileri gibi küçük çaplı işyerleri bulunmaktadır. 

İlçenin en önemli gelir kaynağı hayvancılıktır. Artvin’de hayvancılığın en gelişmiş olduğu ilçe Ardanuç’tur. Büyük ve küçükbaş hayvancılığın yaygın olduğu ilçenin en önemli yaylası olan Bilbilan Yaylasında yaz aylarında devamlı, cumartesi günleri ise büyük çapta olmak üzere hayvan pazarı kurulmaktadır. İlçenin 2008 sonu itibariyle büyükbaş hayvan sayısı 9.603, küçükbaş hayvan sayısı ise 49.713’tür.

İlçede yetiştirilen başlıca tarımsal ürünler, buğday, arpa, patates, fasülye, mısır, domates, zeytin, elma, kızılcık, ceviz, üzüm ve armuttur. Kamusal imkanlarla da desteklenen arıcılık, yaylacılık kültürünün yaygın olduğu ilçede önemli gelir kaynaklarındandır. İlçede, son yıllarda örtü altı yetiştiriciliği-seracılık da yaygınlaşmaktadır.

İlçenin kayıtlı vergi mükellefi toplamı 707’dir. Bunların 250’si gerçek, 27’si kurumlar, 186’sı basit ve 244’ü KDV vergi mükellefidir.