Karabük - Mimari, Isınma, Aydınlanma

Mimari: Yöremiz Paleolitik çağlardan beri çeşitli uygarlıkların yerleşim yeri olmuştur. Yöremizdeki mimari durumu Türk İslam öncesi dönemine ait kültürel yapıları ve mimari yapıları ile Türk İslam dönemi ne ait kültürel ve mimari yapıları şeklinde iki bölümde inceleyebiliriz. Türk İslam Öncesi dönemine ait en önemli eserler Bürnük Köyü ve mahallelerindeki kaya mezarları, Safranbolu İlçesindeki Hacılarobası, Üçbölük, Çavuşlar, Akören Köylerindeki kaya mezarları, Eskipazar İlçesinde Deliklikaya, Hisariçi kaya mezarları, Ovacıkta Gerdek Boğazı, Karain kaya mezarları sayılabilir. Ayrıca Bürnük Köyündeki kaya kabartması, Eskipazar’daki kaya tünelleri ile Safranbolu’daki Ulu Camii(Ayestefenos Kilisesi) en önemli yapılardır.Türk İslam dönemine ait eserler çoğunlukla Safranbolu’da odaklanmıştır. İlçeler bölümünde Safranbolu’daki eserler hakkında kısaca bilgiler verilen döneme ait çok sayıda, han, hamam, cami, köprü, konak, çeşme, çarşı, kale vb. gibi değerler bulunmaktadır. Safranbolu’yu ülkemizde ve dünyada ön plana çıkaran en önemli unsur geleneksel Türk mimarisi tarzındaki evleridir. Bu evler bir yandan kentsel konumlarıyla diğer yandan mimarileriyle dikkate değerdirler. Safranbolu evleri yüzlerce yıllık bir süreçte oluşan Türk kent kültürünün günümüzde yaşamaya devam eden en önemli yapı taşlarıdır...Yöresel mimarinin en önemli öğesi olan;


SAFRANBOLU Evleri:. Safranbolu İlçesinde 18.19.yy. ile 20. yy. başlarında yapılmış 2000 geleneksel ev mevcuttur. Bu eserlerin 800 kadarı yasal koruma altındadır. Evler, “Bağlar “ ve “Şehir “ bölgesinde yoğunlaşmıştır. Şehir kısmında kışın, Bağlar kısmında yazın yaşanılır. Bölgedeki evler diğer evin görüntüsünü bozmayacak mimaride ve düzende yapılmıştır. Evlerin yapımında taş, ahşap, kerpiç, alaturka kiremit gibi malzemeler kullanılmıştır. Ticaret ve üretim işleri “Şehir” bölgesinde yoğunlaşmıştır. Şehirde bakırcılar, demirciler,semerciler, dericiler lonca sistemine göre örgütlenmişler ve dükkanları ayrı yerlerde bir aradadır. Evler sokaklardan bazen yüksek duvarlarla ayrılmış, bazen de ayıbacağı tabir edilen payandalarla ve köşe başındaki evlerin duvarlarındaki pahlarla sokaklarla bir uyum ve ahenk oluşturmuştur. Evler genellikle 2-3 katlı, 6-8 odalı, geniş hacimlidir. Bahçeleri genellikle bol meyveli, havuzludur.Evlerin saçak köşelerine uğur getirmesi için geyik boynuzu asılması geleneği yaygındır. Evlere giriş çift kanatlı büyük kapılardan ‘hayat’ tabir edilen bölüme olur. “Hayat” kısmından bir kapı ile hayvanların barındığı ahır kısmına geçilir. Hayat bölümünde, taşlık ve kışlık odunların dizildiği “giliste” bulunur. Bu bölüm evdeki hava sirkülasyonunu sağlar.Yazın havalandırma, kışın ise soğuk havalara karşı izole işlevi görür. Hayat bölümünden bir merdivenle orta kata (Sofa) çıkılır. Orta kattan üst kata çıkış sofadan bağlantılıdır. Odalar evin en önemli öğesidir. Oturma, yemek yeme, çalışma, yatma gibi eylemlerin tümünün gerçekleşebildiği çok amaçlı mekanlardır. Odalara giriş sofadan olur. Sofadan direkt odaların içi görülmez. Odaların giriş kapılarında oda ile doğrudan teması esen ahşap paravana düzeni bulunur. Odaların tavanı, dolabı, ahşap süslemelerle kaplıdır. Safranbolu’da evler fonksiyonel yapılmış, doğa-insan-ev, sokak-ev çarşı ilişkileri son derece düzenli ve dengelidir.Tüm evler kendilerine göre daha merkezi konumdaki kamu binalarına, dini yapılara, anıt eserlere dönüktür. Hiçbir ev diğerinin görünüşünü engellemez. Çevreye ve komşuya saygı ön plandadır.

Isınma: Isınma, ocakta yakılan odun ile olur. Közler mangala alınarak odalara getirilir. Yöremize soba çok yakın tarihlerde gelmiştir. (19. yy. sonları ve20. yy. başları). Sobanın yöremize gelmesi ile katı yakıt olarak odun ve kömür kullanılmıştır. Son zamanlarda kent alanlarında kalorifer ile ısınma yaygılaşmıştır.

Aydınlanma: Yaygın olarak idare lambaları kullanılırdı. İdare lambaları gaz yağının konulduğu hazne, fitil ve cam şişeden oluşur. Cam şişe islendiğinde bezle silinirdi. Daha sonra lüks lambası denilen gaz, basınç, gömlekten ibaret lambalar kullanılmıştır. Demir ve Çelik Fabrikalarının 1937 yılında kurulması ile İlimizde elektrik kullanımı yaygınlaşmıştır.