ARTVİN'İN TARİHÇESİ

Artvin Kalesi

        Artvin Doğu Karadeniz dağlarını derin bir şekilde yaran Çoruh vadisinin sol yamacında 230-110 rakımı arasında, meyilli bir arazide kurulmuştur. M.Ö. 2000 yıllarından kalan kalıntılara rastlanmaktadır. M.Ö. IX. yüzyılda Urartu hakimiyetine girmiş, I. yüzyılda Pontus Krallığına katılmış, V. yüzyılda Bizans egemenliğine geçmiş, 646 yıllarında Halife Hz. Osman döneminde İslam topraklarına katılmış, Bizanslılarla İslam Orduları arasında birkaç defa el değiştirmiş, bu değiştirmelerde Artvin nüvezi teşkil edilmiştir. Müslüman ordularının akınlarını gözetlemek için 939 yılında Artvin Livane Kalesi yapılmıştır.

        Artvin'de 1068 yılından itibaren Selçuklu hakimiyeti başlamış, daha sonraları Gürcülerin eline geçmiş, tekrar Selçuklu hakimiyetinde Artvin yöresi Azerbaycan Atabegleri idaresinde kalmış. XIII. yüzyılda da Moğol ve İlhanlı istilalarına uğramış, XV. yüzyılda Akkoyunlu Osman Bey Çoruh boylarına inmiş, Uzun Hasan ise bu toprakları Akkoyunlu hakimiyetine almıştır. Bölge daha sonra Gürcü istilasına uğrayınca Artvin Beyleri Trabzon Valisi Yavuz Sultan Selim'den yardım isteyerek Gürcüleri kovmuşlardır. Kanuni döneminde Erzurum Beylerbeyi Dulkadirli Mehmet Han Yusufeli ve Artvin'i alarak Livane Sancağı kurup (1536-1537) Erzurum beyler beyliğine bağlamıştır. 1578' de Osmanlı-İran mücadelesi sırasında Osmanlı hakimiyeti sağlanmış, Çıldır eyaleti kurulunca da Artvin buraya bağlanmış, Livane Sancağı da merkez olmuştur.

        XIX. yüzyıla kadar Türk'lerin elinde kalan Artvin iki defa Rus işgaline uğramıştır. Haziran 1828 de imzalanan Edirne Muahedesi ile Ahıska Ruslara terk edilince, Çıldır eyaletinin bozulması üzerine Artvin Trabzon eyaletinin Batum sancağına bağlı Livane kazası merkezi olmuştur. 1877-1878 Osmanlı-Rus savaşı sonuna kadar sürmüş, 5 Mart 1878 tarihinde imzalanan Ayestefanos antlaşması ile Batum, Kars Ardahan, Eleşkirt, Beyazıt ve Artvin Ruslara savaş tazminatı olarak bırakılmıştır. Bölge halkını yıldıramayacağını anlayan Ruslar, 3 Mart 1918 tarihinde yapılan Brest Litovsk barışı ile halk oylaması sonucu % 99'dan fazlası Türk hakimiyetini istemeleri neticesi Artvin savaşsız olarak Türklere bırakılmıştır.

        I. Dünya savaşı sonuna kadar işgalde bulunan Artvin halkı 1914 kasımında direnişe geçerek yüzbaşı İsmail Bey komutasında Melo sınır taburu şehir ve çevresini Ruslardan bir süre de olsa temizlemiştir. 2 Kasım 1914'de 18 Aralık 1917'de imzalanan Erzincan ateşkes anlaşmasıyla Ruslar 1877-1878 Osmanlı-Rus savaşı öncesi sınırlarına çekilmiştir. Artvin Osmanlıların elinde kalmış, imzalanan Mondros mütarekesi ile Artvin tekrar boşaltılmış, 17 Aralık 1918'de İngilizler tarafından işgal edilmiş, İngilizler çekilirken de şehir Gürcistan'a bırakılmıştır.

        Bu badirelerden sonra Artvin, T.B.M.M. Hükümetinin yoğun çabalarıyla 7 Mart 1921 sabahı Gürcülerin çekilmesiyle Türk topraklarına dahil edilmiştir.

        Artvin 4,5 ay süreyle Ardahan Sancağına bağlı kalmış, 7 Temmuz 1921 de Artvin Sancağı kurulmuş, 1924'te Türkiye idari teşkilatı değişikliğiyle vilayet olmuştur. 1 Haziran 1933 tarihinde Artvin vilayeti kaldırılarak, merkezi Rize olan Çoruh vilayetine kaza olarak bağlı kalmıştır. 4 Ocak 1936'da Çoruh vilayeti merkezi Artvin olmuş, 20 yıl süreyle kullanılan "Çoruh" adı 1956 yılında "Artvin" olarak değiştirilmiştir

        İl topraklarının büyük bir bölümünü kapsayan Doğu Karadeniz Dağları ilin doğusundan uzanmaktadır. Çoruh vadisinin kuzey ve kuzeybatısındaki dağlar deniz kıyısına paralel olarak uzanmaktadırlar. Batıdaki Rize dağlarının uzantısında bulunan Kükürt tepesi 3348 m. ilin kuzeyinde yer alan Kardal dağı 3.000 m. doğuda ise 3050 m. yükseklikteki Yalnızçam dağları yer almaktadır. Kaçkar dağının tepesi 3937 m. ile il topraklarının en yüksek doruğu durumundadır. En yüksek kesiminden kuzeye doğru dil biçiminde uzanan üç kısa vadi buzulu vardır. Rize, Erzurum ve Artvin illeri sınırlarının kesiştiği yerde bulunan bu dağ son yıllarda organize tırmanma çalışmalarına sahne olmaktadır. Bu dağa Türkiye Dağcılık Federasyonu tarafından yılda birkaç kez tırmanışlar düzenlenmekte, bu tırmanışlar Rize Ayder yaylası üzerinden olmaktadır.

      Artvin'de ova niteliği taşıyan düzlükler yok gibidir. Buna karşın özellikle kıyı kesimlerde Alüvyal düzlükler yada kıyı teraslarına rastlanmaktadır. Akar suların geçtikleri yerlerde derin ve dar vadiler oluşmuştur.

        Artvin ilinin en önemli akarsuyu Çoruh nehri, Erzurum'un kuzeyindeki Mescit dağından doğmakta, Bayburt'a kadar batı yönünde akmakta, daha sonraları kuzeye yönelmektedir. Çeşitli kaynaklardan beslenen Çoruh nehrinin en önemli kolları Tortum ve Oltu dereleridir. Artvin ili sukavuşumu mevkiinde birleşerek dağlar arasına gömüşmüş dik vadiler arasından geçerek akan Çoruh, Artvin ili zeytinlik mevkii kuzeyinde Merhevi suyu ile birleşerek kuzeybatı yönünden döner, Artvin yakınlarından geçer, Borçka'da Murgul suyunu da alarak Muratlının kuzeyinden Gürcistan topraklarına girer ve Batum Limanının güneyinde Karadeniz'e dökülür. Türkiye'deki uzunluğu 335 km.dir.

        Artvin ilinde irili ufaklı pek çok göl vardır. Bunların çoğu buzul vadilerinin diplerinde oluşmuştur. Genellikle "Karagöl" adıyla anılmaktadır. Önleri moron yığınıyla dolu olan bu göller derindir. Özellikle Borçka, Şavşat ve Ardanuç ilçelerindeki Karagöller ile Alacagölde alabalık üretilmektedir. Bunlardan Şavşat ilçesine 20 km. mesafede bulunan ve yöre halkınca Meşeli Karagölü diye adlandırılan Karagölün etrafı ormanlarla çevrilidir. Orman Bakanlığının burada tesisleri olup özel sektörce işletilmektedir. Takriben 30.000 m² lik alanı kaplar, ortası çok derindir, alabalığı boldur. Diğeri ise Borçka Karagöl diye bilinen Karagöl olup, Borçka ilçesinin Aralık köyü sınırları içerisindedir ve çevresi ormanlıktır. Takriben 50.000 m² alanı vardır. Orman Bakanlığının burada tesisleri bulunmaktadır.

        İl arazisi engebeli olduğundan yaylalarda birbirinden uzak konumlanmıştır. Bilbilan, Meşeli, Yavuzköy, Büyükova, Toroshov, Meydancık, Salıkvan, Balcı, Sahara yaylaları ilin en önemli yaylalarıdır. Yayla ve yaylacılık, hayvancılığın yaygın oldugu Artvin'de ve Artvin ilinin yaşantısında önemli bir yer tutar.

        Artvin ilinin tüm arazisinin % 95'i ormanla kaplıdır. Orman bakımından Türkiye ormancılığında geniş ve zengin orman sahasına sahiptir. Orman ve ağaç türleri bakımından, Türkiye'nin en zengin yerlerinden biridir. Ormanlar 30-40 km. eninde, kıyı şeridinde ve parçalı kümeler halinde iç kesimlerde yer almaktadır. Artvin ilinin tüm arazisinin % 3,78 sini tarım toprakları tutmaktadır.